Herman Koch, Zomerhuis met zwembad, en Marente de Moor, De Nederlandse maagd. Twee boeken die ik met veel plezier gelezen heb. Twee Nederlandse romans, kort na elkaar verschenen. Beide schrijvers zijn uitstekende stylisten, maar hoe verschillend!
Kochs boek vind ik heerlijk om te lezen om de vaart waarin het geschreven is, het spannende verhaal, de vele cliffhangers aan het slot van menig hoofdstuk dwingen tot doorlezen. Je ziet de misere aankomen maar wil toch je weten of het klopt en hoe het verder gaat. Ook het subtiele gebruik van de cursiefletter vind ik mooi. Je hoort de hoofdpersoon/verteller zijn best doen om zich toch vooral precies uit te drukken en juist dat maakt zijn verhaal bijna potsierlijk voor de lezer. En die behoefte om te nuanceren accentueert weer zo prachtig de geheel eigen wereld waarin hij leeft, zijn cynisme tegenover patiënten en situaties dat menigmaal als gezond verstand en als praktische wijsheid worden neergezet. Je krijgt een duidelijk beeld van de hoofdpersoon, een gefrustreerde huisarts,de meeste bijfiguren zijn inderdaad bijfiguren die beschreven worden zoals ze worden gezien door de bril, de ogen van de huisarts. Koch schrijft trefzeker en schetst ook een beeld van onze tijd, van dominante oordelen en vooroordelen. Je kunt het vergelijken met cabaret – ookdaarhoor je ook van alles over jezelf, over de ondeugden van deze tijd, de satire op het sociaal wenselijke gedrag en mag je daar even ontspannen om lachen. Dat overkomt mij ook bij Koch.
Zo heel anders De Nederlandse maagd, ook met een ik-figuur als verteller, in dit geval een meisje van pakweg achttien jaar dat, ten tijde van het interbellum door haar vader, maar ook op haar eigen verzoek naar een Duits kasteel wordt gestuurd waar de kasteelheer les geeft aan een elite klasje dat zich fulltime wijdt aan de schermsport. Een wat bizar verhaal, dat zich afspeelt in een gesloten cocon tegen de achtergrond van een wereld die op het punt staat in groot geweld uit te breken.
Er zit heel veel sfeer in het boek, niet in de laatste plaats bereikt door de mooie en woordrijke taal waarin het verhaal wordt verteld. Prachtige vergelijkingen ook, die je twee keer lees en overschrijft. Ik geef er een paar
‘Zijn buitenissige baas (bedoeld is de kasteelheer) behandelde beesten beter dan zijn personeel, maar negeerde hun (d.w.z. van de beesten) stront zoals bakvissen de puisten van hun vrijers.’ (pag. 45)
‘Het trefvlak van een florettist begint onder zijn keel en eindigt in zijn kruis, dat is het stuk lijf waarmee hij het moet doen, als een slordig opgegraven Griekse god”(pag. 47)
‘Met medelijden moet je oppassen, voor je het wist stond je in het krijt bij een ander’(pag. 50)
‘De tevredenheid waarmee ze de werkelijkheid inlijfde bij Bijbelverzen, zoals ze de nerven verwijderde uit een stugge kool’(pag 145).
En tot slot
‘Als je aan de dood ontkomt, beleef je de rest van je dagen als etmalen, zoals kinderen’.
Kijk, zulke zinnen lees je weer niet bij Koch. Tegenover de snelheid van Koch, die zo goed past bij deze tijd, is toch de rust bij De Moor een verademing. Ook de verbeelding waartoe het verhaal aanleiding geeft, de vele open einden in de beschrijving van de omgeving. Is de wereld van Kochs huisarts ons overbekend uit de roddelpers, RTL-Boulevard en noem maar op, bij De Moor moet je toch bereid zijn je te verplaatsen in een juist bijna geheel onbekende wereld van een kleine elite die in een geïsoleerde omgeving een uitzonderlijke sport beoefent. Rode draad is de relatie van de kasteelheer met de vader van het meisje, een relatie tussen twee vrienden die tegelijk de relaties tussen arts en patient. Maar daar tussendoor ook allerlei andere verhaallijnen zoals de verliefdheid van de leerlinge op de meester, de bijzondere relatie van twee delen van een tweeling, het opkomend nazisme en wat dat doet met relaties tussen de mensen. Er zit gewoon heel veel in dat boek van De Moor. Het levert een bijzonder verhaal op dat je niet moet willen toetsen aan het criterium van de geloofwaardigheid en rationaliteit. Het is een verhaal van conflicterende sferen en schurende waardepatronen en dat wordt prachtig vastgelegd.