Ja, Prediker is een van de 66 boeken waaruit de Bijbel is opgebouwd. Neen, nu niet gelijk wegklikken a.u.b. want Prediker voor managers. Levenswijsheid voor bestuurders en professionals, is een verrassend eigentijds en veelzeggend boek dat bestuurders en managers veel te bieden heeft. En om maar direct nog een paar mogelijke misverstanden weg te nemen: het is niet moralistisch zoals ook Prediker geen moralist is, het is niet op bekering gericht zoals ook Prediker dat niet is, en het is niet cynisch of defaitistisch zoals het beeld dat rond Prediker hangt terwijl diens boodschap toch echt een heel andere kant op gaat.
De auteurs Jan Hoogland en Maarten Verkerk hebben beiden hun sporen verdiend in het maatschappelijk leven. Ze weten wat besturen is en leidinggeven, hebben het zelf ervaren en weten hoe bedrijven werken. Ze kennen de dilemma’s van bestuurders, ze weten hoe professionals denken en werken, ze kennen alle managementhypes en zijn met al die ervaring op zak opnieuw gaan lezen in Prediker. Dat leverde mooie reflecties op. En het frappante is: vaak las ik passages in hun boek waarbij ik dacht, ‘ja, dat weet ik allemaal wel, niets nieuws, open deurtjes’, en dan opeens was er een verrassende wending, een onverwachte draai die me toch echt aan het denken zette. Het overkwam me bij herhaling en ik hoop dat het ook andere lezers zo zal vergaan.
Prediker hoort tot de wijsheidsliteratuur zoals ook het boek Spreuken en de Wijsheid van Jezus Sirach. Het is grotendeels opgebouwd uit een type spreuken die masjaals genoemd worden. Een masjaal is een spreuk die een zekere raadselachtigheid heeft en die in een adem de dingen twee keer zegt. Het is dus een stijlfiguur die als stijlfiguur geïnterpreteerd moet worden.
Er zit een rode draad die de verschillende hoofdstukken met elkaar verbindt. Die rode draad is het best aan te duiden als wijsheid als ‘de kunst om te ontvangen’. Wijsheid is meer dan dat, maar kunnen en durven ontvangen, jezelf ontvankelijk tonen, oog hebben voor wat je wordt geschonken is daarin erg belangrijk. Het betreft een duidelijk andere houding dan die van de controle en beheersing die gewoonlijk als kenmerken van bestuur en management worden gedefinieerd. Bij ontvangen hoort ook genieten. Ontvangen, genieten, ze onttrekken zich volledig aan de bekende plan-do-check-act-cyclus.
Wijsheid is niet iets dat ver weg is, slechts weggelegd voor weinigen. Ja, de filosofie heeft dat er wel eens van gemaakt. Maar wijsheid is voor Hoogland en Verkerk: een houding of kenmerk van iemand, wijsheid toont zich in het handelen, wijsheid groeit in het reflecteren op het handelen en wijsheid is een gevoeligheid voor ‘inherente kwaliteit’. Dat laatste is interessant en een eigentijds reformatorisch-filosofische uitdrukking voor het eigene van de dingen. Voorbeeld: zoals je van alles met een hamer kunt doen, is een hamer toch allereerst bedoeld om goed te timmeren. Inherente kwaliteit is hoe de dingen bedoeld zijn. Wijze managers zijn gevoelig voor die kwaliteit en verliezen zich niet in het opzetten van een nog mooiere of completere cockpit, of een nog praktischer dashboard voor het sturen op de organisatieprestaties.
Hoogland en Verkerk gaan regelmatig met bekende personages in discussie, zoals met Stephen Covey, de schrijver van De zeven eigenschappen van effectief leiderschap, met wie zij het op een aantal punten beslist eens zijn, behalve op het ultieme doel van beider streven. Voor Covey is dat uiteindelijk persoonlijk succes, de beide filosofen volgen hem daarin niet. Prediker kent het succes maar weet beter. Je zou zelfs kunnen zeggen dat Prediker Covey voorbij is – hij beschikte immers volgens eigen zeggen over grote rijkdom en succes en had begrepen dat die uiteindelijk toch geen levensvervulling geven.
Ik zou nog veel meer over dit mooie, rijke boek kunnen vertellen, dan nog zou ik er aan tekort doen. Ik zou zeggen: ga het lezen. Het is geen zware lectuur, de stijl is toegankelijk, de inhoud een mooie combinatie van eenvoud en rijkdom. Ja, zo’n combinatie bestaat.
Tot slot nog een persoonlijke reflectie. De auteurs zijn allebei bijzonder hoogleraar reformatorische wijsbegeerte, of, zoals de flaptekst zegt: christelijke filosofie. Reformatorische filosofie werd in mijn studietijd nogal orthodox ingevuld, dus met flinke stukken uit de hoofdwerken van de grondleggers H. Dooyeweerd en D. Th. Vollenhove op het tentamen. Reformatorische wijsbegeerte, ook wel Wijsbegeerte der Wetsidee genoemd, afgekort uitgesproken als WeedeWee. Ook VU-studenten aan andere faculteiten maakten in het verplichte vak filosofie kennis met de WeedeWee en werden daar vaak niet gelukkig van. Sterker, velen verloren gelijk alle interesse in filosofie. Jammer was dat. Ik hoop dat het hen niet belemmert om dit boek te gaan lezen. Het is een visitekaartje van een stroming in de filosofie die er met dit soort publicaties wat mij betreft echt zijn mag.
Jan Hoogland en Maarten Verkerk, Prediker voor managers. Levenswijsheid voor bestuurders en professionals. Ten Have, 2010, 2011 derde druk.
Trackbacks/Pingbacks