Onlangs vond in de LinkedIn groep Spiritueel Ondernemers Netwerk een levendige uitwisseling plaats van tegeltjeswijsheden. Het leverde een zeer gemêleerde verzameling van praktische wijsheden op. Tegeltjeswijsheid, al bij het horen van het woord, verschijnt er bij velen een grijns. Wijsheid aan de muur bij oma vroeger. Van het concert des levens…. Oost West….En toch …. vergis je niet. De discussie in de LinkedIn groep toonde een onverwachte actualiteit van het verschijnsel tegeltjeswijsheid. Dit brengt mij ertoe om op zoek te gaan naar de functie van tegeltjeswijsheid in goed bestuur van het onderwijs.

Levenservaring

Anders dan je misschien zou verwachten, verwoordden de oneliners die werden ingebracht geen platgetreden volkswaarheden van het type dat hierboven werd genoemd. Neen, ze gaven vaak uitdrukking aan persoonlijke (levens-)ervaring. En precies dat is de werkende functie van dit type wijsheid: oneliners die berusten op een eerste, vaak existentiële ervaring en die helpen in de omgang met soortgelijke nieuwe ervaringen. Dát is wat deze wijsheden doen: ze weerspiegelen praktische levenservaring die ingezet wordt in nieuwe situaties, als troost, als taal voor wat iemand overkomt, als relativering, als moed inspreken, als steuntje in de rug, als ontnuchtering, als inspiratiebron, als in beweging zetter, als …

Voor een collage van de wijsheden die in de LinkedIn-discussie werden ingebracht, verwijs ik naar twee artikelen op deze site in de categorie: reflecties.

De eerste keer

Onlangs las ik dat iedere leidinggevende nog precies weet hoe zijn of haar eerste ontslag van een medewerker verliep. Het is het type ‘stevige ervaring’ dat de referentie is voor alle toekomstige gevallen, in positieve of in negatieve zin, hoe dan ook. Zo werkt het vaak bij nieuwe situaties en bij het nemen van ingrijpende beslissingen:  we vergelijken het onbekende met het bekende en oordelen op grond van eerder ervaring. We bekijken en beoordelen het nieuwe met de ervaring van het verleden. Gelukkig maar trouwens, want anders zouden we nooit iets leren, nietwaar?

Voorbeelden

Voor mezelf sprekend weet ik nog tal van situaties waarin (noem het maar) ‘het kwartje viel’. Situaties waarin ik vanuit een indringende ervaring tot een inzicht kwam dat nadien diende als referentie, als norm, als vuistregel, als ‘principe’, als richtsnoer, noem maar op. Ik noem een paar van die vuistregels die uit de eigen ervaring ontstonden (en ik houd er rekening mee dat menig lezer van dit stukje zich er weinig bij kan voorstellen – het ‘logisch’ gevolg van de persoonsgebonden functie van tegeltjeswijsheden): ‘beter een verkeerde beslissing dan geen beslissing’, ‘je neemt een besluit en je hebt het dan niet meer over wat je niet gekozen hebt’, ‘onaangename taken maar even eerst, dan is dat klaar’, ‘het gaat om wat iemand zegt, niet om wie het zegt’, ‘veel gedrag is aangeleerd en kun je dus ook weer afleren’, en, tot slot, een heel belangrijke: ‘het loopt altijd anders dan je had verwacht’. Raar (of juist niet) maar dit soort zinnetjes helpen me vaak in (voor mij) lastige situaties over een drempel, ook als het gaat om taken die ik vervul in bestuurlijke situaties. En daarom de vraag: waarom zouden persoonlijke tegeltjeswijsheden niet ook een functie hebben in het besturen en leiden van scholen???

Bestuurlijke context

Ik stel me inderdaad voor dat veel leidinggevenden, bestuurders en toezichthouders in het onderwijs zo hun eigen tegeltjeswijsheid hebben. Ervaringen die weliswaar persoonlijk zijn maar die ook voor anderen nuttig of bruikbaar kunnen zijn. Bij dezen de uitnodiging om die te delen. Mail mij of reageer op de discussie in de LinkedIn groep Onderwijsbestuur waar deze column ook zal worden geplaatst. Ik ben erg benieuwd naar reacties!