Het twijfelachtige privilege om 100 % beslissingen te nemen terwijl je maar over 50% van de benodigde kennis beschikt, berust niet alleen bij premier Rutte en zijn kabinet. We doen het zelf allemaal ook en zelfs heel vaak. We doen het in ons eentje, we doen het met elkaar. Privé en als lid van een team, thuis en op ons werk. We hoeven niet eens zo diep in onszelf te graven om dit besef naar boven te halen. We weten het maar al te goed. En toch doen we zo vaak anders.
Bedachtzaamheid gewenst
Het lijkt soms wel of er een straf staat op bewuste onwetendheid, op twijfelen, op toegeven dat je ook niet alles kunt overzien maar toch wat moet. En om die straf te ontlopen hebben we allerlei afleidingsmanoeuvres ontwikkeld, strategieën om te verhullen dat we het ook niet weten en maar doen alsof. Bezweringsformules, verdwijntrucs, quasi theorieën, volgzaamheid, groepsdenken.
Het is de grote verdienste van Marian Timmermans en Willem de Vos dat ze al die individuele en collectieve strategieën in kaart hebben gebracht, en niet alleen dat, ze hebben ook een reeks van uitwegen verzameld, mogelijkheden om te ontsnappen aan de dwang van het weten, om luchtig maar bedachtzaam om te gaan met een werkelijkheid die per definitie complex in elkaar zit. Hun boek heet Weetnietkunde. Ontspannen omgaan met onzekerheid en ongemak. Voor leiders en andere vakmensen.

Paradox
‘Weetnietkunde’, het bestaat echt. Even denk je dat je met een Maarten Toonderwoord te maken hebt, maar neen, er zijn wetenschappers die er een baan in hebben en studie maken van wat we niet weten. Het klinkt als een paradox, maar het is intussen een heuse en serieuze wetenschap aan het worden. Hoewel, een beetje wetenschapper is zich, anders dan de dilettant of volksmenner, permanent bewust van het tekort, van wat hij of zij niet weet en van de breekbaarheid en tijdelijkheid van wat wel geweten wordt.
Review
In de eindspurt van het schrijven werd ik uitgenodigd om een review te schrijven die op de achterzijde van de omslag zou worden afgedrukt. Ik schreef toen:
Dit boek lees je niet in één adem uit. Dat is een compliment want het boek heeft veel te bieden. De auteurs geven een caleidoscopisch overzicht van onze omgang met iets weten en niet-weten, als individu of in een groep. Zij bepleiten een ‘bedachtzame’ omgang met de permanente en niet te vermijden situatie van onzekerheid en informatietekort. Het boek verheldert situaties die iedereen uit eigen ervaring wel kent en die uitnodigen tot persoonlijke reflectie.
Een goudmijn voor leidinggevende, adviseur, trainer en coach. Maar ook iedere professional zal dit boek met vrucht kunnen gebruiken voor persoonlijke ontwikkeling en groei.
Standhouden?
Nu het boek daadwerkelijk is verschenen, heb ik het opnieuw gelezen. Blijft mijn eerste oordeel, nu ik meer leestijd heb kunnen nemen, staan?
Inderdaad, ik heb nu meer tijd kunnen nemen om het boek nog eens zorgvuldig te lezen. En om te reflecteren op mijn leeservaringen. Om maar gelijk bij het eind te beginnen: het klopt, dit boek lees je niet in een keer uit. Ook dit keer had ik tijd nodig, gewoon, tijd om na te denken, om de aangereikte inzichten op me in te laten werken. Tijd om mijn persoonlijke ervaringen te spiegelen aan de interpretatiewijzen die me in de tekst worden aangereikt. Tijd om net als de auteurs, na te denken over de vraag wat de toegevoegde waarde is van de volmondige erkenning dat we veel niet weten, over wat dit betekent voor de manier waarop we omgaan met ingrijpende vraagstukken, waarvan we het aantal de laatste jaren alleen maar zien groeien. Over wat het betekent voor mijn omgang met mensen die in controversiële zaken andere standpunten innemen dan ikzelf.
Reflectieboek
Het zal duidelijk zijn dat dit boek een echt reflectieboek is. Ook al geven de auteurs zelf geen reflectievragen, die komen vanzelf op. De auteurs dragen heel veel materiaal aan. Het boek lijkt een aaneenschakeling van hun eigen leeservaringen, een collage (en college) van wat zij in allerlei literatuur van belang achten voor het thema weetnietkunde.
Hun kracht ligt in het ordenen, bereikbaar en toegankelijk maken van veelzijdig materiaal (Transactionele Analyse, Deep democracy, filosofie, psychologie, sociologie en zo nog meer), teksten uit alle windstreken, gelardeerd met illustratieve verhalen.
Het boek sluit af met een ‘ode aan het ongewisse’ met de ondertoon van ‘tel je zegeningen’.
Nogmaals, van harte aanbevolen!
Marian Timmermans en Willem de Vos, Weetnietkunde. Ontspannen omgaan met onzekerheid en ongemak. Voor leiders en andere vakmensen. Amsterdam: Uitgeverij SWP. ISBN 978 90 8560 117 3, 182 pagina’s. € 24,90. Het boek is te koop bij uw lokale boekhandel en bij managementboek.nl.