Wat doen we als we een vraag stellen? (-2-)

In deze politieke toptijd hoor je hem heel regelmatig in interviews. De journalist stelt een vraag en de eerste, spontane reactie is: ‘goeie vraag!’ Soms klinkt verbazing door, een ander moment is de opmerking aanzet tot een korte reflectie: ‘wat moet ik hier op antwoorden?!’

Vaak onthult de uitroep ‘goeie vraag!’ dat de geïnterviewde in verlegenheid wordt gebracht. Er valt geen gemakkelijk antwoord te geven, misschien zelfs helemaal geen. Er moet eerst worden nagedacht. Wat gebeurt hier? Wat is het kenmerk van een goede vraag? En wat voor effect heeft een goede vraag?

In de eerste aflevering zagen we al dat het ons met het stellen van een vraag vaak om meer te doen is dan alleen ‘iets willen hebben’ of ‘iets willen weten’. Er resoneert van alles mee. De vraag is dan verpakking voor iets anders. Terwijl het onderzoek naar dat méér in volle gang is in deze tweede aflevering een eerder gepubliceerde reflectie op ‘Wat maakt een vraag een goede vraag?’. Vanuit drie invalshoeken!

De vraag

Een goede vraag reikt vér. Een goede vraag doet iets met de degene aan wie de vraag gesteld wordt, maar ook met de vragensteller zelf. Sterker nog: een goede vraag doet ook zelf iets: want een goede vraag deugt. En deugen verbind ik met: doen waartoe iets geschapen is. Zoals een schaar deugt als die goed knipt, en een stoel deugt als die goed zit. Enzovoorts.

Een vraag die deugt is een vraag die oprecht nieuwsgierig is naar het antwoord passend bij de inhoud van de vraag.

Een goede vraag is nooit op zoek naar een ander antwoord dan in haarzelf al besloten lag.

Een vraag die deugt is een integere vraag, een vraag zonder dubbele bodem of een verborgen agenda, een vraag die niet veinst of een valstrik uitzet. Daarom ‘klopt’ een vraag die deugt, in grammaticale zin, semantisch én psychologisch.

De steller

Een goede vraag zegt iets over de eigen oriëntatie van de vragensteller. Een goede vraag onthult. De steller geeft in de formulering van de vraag aan waar hij of zij in is geïnteresseerd, onzeker over is, over gerust gesteld wil worden, aarzelingen bij heeft, passie voor toont, of compassie mee heeft.

Een goede vraag is uitdrukking van betrokkenheid, van empathie, van commitment.

Een goede vraag toont ook iets van de deskundigheid van de steller die immers in de vraag tot uitdrukking brengt over het vermogen te beschikken om te scheiden tussen wat belangrijk is en wat er niet toe doet.

Een goede vraag is daarmee uitdrukking van serieuze reflectie aan de kant van de steller: een goede vraag kan weliswaar spontaan opkomen maar passeert toch altijd, hoe snel ook, eerst de eigen kritische toets.

Een goede vraag wordt altijd gesteld door iemand die weet wat hij of zij wil. Want als je weet wat je weten wilt en waarom, weet je wat je vragen moet.

De bevraagde

Een goede vraag nodigt degene aan wie ze gesteld wordt uit, en wel … om te vertellen, om uit te leggen, om aan te tonen, om te bewijzen, om te overtuigen, om trots te zijn, om te weerleggen, om aarzeling te tonen, om onvermogen te bekennen, om te antwoorden dat er geen antwoord is.

Een goede vraag ‘dwingt’ tot nadenken over dingen die misschien helemaal niet in beeld waren en nu, door die specifieke vraag, opeens tot de werkelijkheid de bevraagde gaan horen. Als zodanig rekt een goede vraag het referentiekader van degene van wie een antwoord wordt verwacht per definitie op.

Een goede vraag verandert het persoonlijk perspectief van de bevraagde en noopt hem of haar tot herordening.

Een goede vraag trotseert routines en reflexen en stoort zich aan het verwachte.

Een goede vraag neemt immers de bekende feiten niet langer voor lief maar zet de boel op scherp.

Een goede vraag maakt onrustig, voelt ongemakkelijk.

Een goede vraag beschiet als een voltreffer de veilig gewaande behuizing.

Een goede vraag veroorzaakt een fundamentele aantasting van de bestaande ordeningen en hiërarchieën.

Een goede vraag is in diepste zin een daad van zinvol geweld.

De eerste aflevering in deze serie verscheen op 10 november op LinkedIn.

Ook deze tweede aflevering verschijnt gelijktijdig ook op LinkedIn.

Share