Op 12 april 2024 publiceerde ik hier en op LinkedIn een blog over wat er in 15 jaar in de governance van het onderwijs is veranderd (1). Ik sloot af met de signalering dat ik iets miste: wijsheid. Ik gaf een suggestie die mogelijk verder helpt door de inzet van verwondering.Nadien vroeg iemand mij: waar halen we die zo begeerde wijsheid vandaan? Hier een begin van een antwoord.
Blaadje
Het is met wijsheid bijzonder gesteld: je kunt het niet ‘maken’ en je kunt het ook niet leren zoals je de topografie van de provincie Friesland kunt leren. Een tijdschrift als Filosofie Magazine voorziet misschien in inspirerende gedachten of interessante ideeën die tot nadenken stemmen, maar wijsheid komt niet uit een blaadje.

Je kunt ook niet van jezelf zeggen dat je wijs bent. Je bent niet wijs, hooguit word je wijs genoemd. Als anderen dat van je zeggen, zul je vast twijfelen of dat wel zo is.Je kunt wijsheid ook niet opeisen.
Je kunt er wel naar verlangen en er zelfs om vragen, zoals Koning Salomo volgens de overlevering in het Oude Testament deed. Wijsheid, zo maakt dit verhaal duidelijk, wordt je gegeven, het is een gave (anders dan de gave mooi te kunnen schilderen of te kunnen piano spelen?).
Confrontatie
Wijsheid is er niet vanzelf en opeens. Je moet er iets voor doen. Of, zoals Johan Verstraeten in zijn mooie boekje Taal en Stilte zegt:
‘Levenswijsheid is niet het resultaat van tijdloze inzichten, maar van een creatieve confrontatie tussen levenservaring en de wijze waarop men die ervaring interpreteert. De interpretatie gebeurt niet in het luchtledige. Zonder inspirerende tegenverhalen wordt het leven minder zinvol, omdat de dominerende denkkaders en denkbeelden de interpretatiehorizon inkrimpen.’ (2)
‘Tegenspraak’
Verstraeten maakt duidelijk dat wijsheid niet ontstaat door klakkeloos mee te gaan in de heersende trends (zoals die van efficiëntie en effectiviteit, van dingen die altijd een nut moeten hebben, van ‘meten is weten’).
Wijsheid groeit door daar een ander verhaal tegenaan te zetten en daarop vervolgens te reflecteren. Een soort ‘tegenspraak’ dus, maar dan weer niet in de vorm van argumenten uit hetzelfde jargon. Het gaat om andere taal, andere woorden, andere beelden, zienswijzen dus die een ander licht werpen op de zaak dan wanneer je binnen de heersende opvattingen blijft. Denk aan gedichten die je horizon vergroten. Denk aan verhalen uit de religieuze of spirituele tradities die ons bepalen bij wat het in essentie betekent mens te zijn. En daar dan het gesprek met jezelf of met anderen over aangaan.
Pleidooi
Daarom mijn pleidooi: open vergaderingen van een bestuur of een raad van toezicht altijd met een inspirerende tekst (eventueel aangevuld met een korte reflectie daarop) en begin na die opening met een themabespreking over een actueel onderwerp in de sector of samenleving. Zoek met elkaar wat er daarin echt toe doet.
(1)Zie https://bit.ly/3W8krP5. Het artikel is ook te vinden op: https://harmklifman.nl/2024/04/13/goed-bestuur-vraagt-vooral-om-wijsheid/
(2) Het boek Taal en Stilte van Johan Verstraeten is te koop of te bestellen bij uw lokale boekhandel.